زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

احمد بن هلال کرخی





ابوجعفر احمد بن هلال عبرتائی کرخی بغدادی (۱۸۰-۲۶۷ هـ)، از اصحاب امام‌ هادی و امام حسن عسکری (علیهما‌السّلام) بوده و از امام هادی (علیه‌السلام) و راویان شیعه روایت کرده است. احمد مشهور به غلو است.
احمد بن هلال ابتدا از پیروان اهل بیت بوده و اما بعدا دچار کژی شد و مورد نکوهش امام حسن عسکری (علیه‌السلام) و برخی گفته‌اند مورد نکوهش حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) قرار گرفته است.


۱ - معرفی اجمالی



ابوجعفر احمد بن هلال عبرتائی کرخی بغدادی، منسوب به عبرتا، روستایی در نواحی شهر اسکاف در منطقه‌ای بین واسط و بغداد و از قبیله بنی‌جنید می‌باشد. ابوجعفر از اصحاب امام‌ هادی و امام حسن عسکری (علیهما‌السّلام) بود.
وی مشهور به غلو و مورد لعن و نفرین ابدی است. نخست از افراد مورد اطمینان حضرت عسکری (علیه‌السّلام) و از اصحاب ویژه و روایت‌کننده از امامان معصوم (علیهم‌السّلام) بود.

۲ - القاب



بیشتر کتاب‌های رجالی، به احمد بن هلال لقب عبرتایی داده‌اند. شیخ طوسی در کتاب الغیبه وی را کرخی نام‌گذاری کرده و به او بغدادی نیز گفته شده است.

۳ - مشایخ و راویان



احمد بن هلال از امام‌ هادی (علیه‌السّلام)، حسن بن علی بن یقطین، ابن‌ابی‌عمیر، حسن بن محبوب و امیة بن علی قیسی روایت کرده و سعد بن عبدالله، محمد بن علی بن محبوب، محمد بن احمد بن ابوقتاده و احمد بن موسی نوفلی از او روایت کرده‌اند.

۴ - دیدگاه علمای رجال



برخی رجال‌نویسان آنچه را در مذمت احمد بن هلال وارد شده، رد می‌کنند. در مقابل، برخی دیگر او را محدثی غلوکننده و متهم در دین شمرده‌اند و عده‌ای گفته‌اند که تنها به روایاتی که او در حال سلامتش نقل کرده، اعتنا می‌شود.
[۱۲] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۰۰.
عبرتائی بیشتر اصول اصحاب امامیه را روایت کرده است.

۵ - گمراهی احمد



احمد بن هلال ۵۴ بار به زیارت خانه خدا رفت که بیست بار آن با پای پیاده بود، اما دچار کژی شد؛ به گونه‌ای که حضرت عسکری (علیه‌السّلام) او را بسیار نکوهش کرد و درباره‌اش فرمود: احذروا الصوفی المتصنع: از این صوفی ریاکار و بازیگر پروا کنید.
برخی نیز این جمله را در نکوهش او، از جانب حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) دانسته‌اند که در هرحال نشانگر پلیدی و گمراهی این مرد است. او تا زمان نیابت محمد بن عثمان زیست و با سماجت بسیار، سفارت آن جناب را انکار کرد. از حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) درباره لعن و نفرین بر او و لزوم بیزاری از کارهایش توقیعی صادر شد. شاید به همین جهت، برخی معتقدند که وی از اعتقاد به شیعه دست کشیده و به اهل سنت پیوست.

۶ - دوری جستن مردم از احمد



احمد بن هلال تا آخر سفارت نایب نخست، دچار کژی نشده بود؛ ولی پس از وفات عثمان بن سعید، در نایب دوم شک کرد و نیابت او را نپذیرفت.
[۱۹] صدر، سیدمحمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص۵۰۲.
شیعیان هم پس از برکناری، او را نفرین شده دانسته و از وی دوری جستند.

۷ - توقیع امام علیه احمد



پس از مرگ احمد بن هلال، توقیعی از حضرت ولی عصر (علیه‌السّلام) صادر شد:
خداوند سبحانه و تعالی از فرزند هلال نگذرد که بدون هماهنگی و خشنودی ما، در کار ما مداخله و فقط به میل خود عمل می‌کرد، تا آن که پروردگار، با نفرین ما زندگی‌اش را به انجام رساند. ما در زمان زندگی‌اش نیز انحرافش را به شیعیان خاص خود گوشزد کردیم. این را به هر کس که درباره او می‌پرسد، برسانید. هیچ یک از شیعیان ما معذور نیست در آنچه افراد مورد اعتماد از ما نقل می‌کنند، تردید کند، زیرا می‌دانند ما اسرار خود را با آنان می‌گوییم.
آن حضرت در توقیعی دیگر فرمود:
ابن‌هلال، ایمان خود را پایدار نداشت و با آن که مدت طولانی خدمت کرد، به دست خود ایمانش را به کفر دگرگون ساخت و خدا نیز او را کیفر داد.

۸ - آثار



تالیفات احمد بن هلال المشیخه، یوم و لیله و کتاب النوادر می‌باشد.

۹ - تاریخ وفات



احمد بن هلال، سرانجام در سال ۲۶۷ هـ درگذشت.

۱۰ - مطالعه بیشتر



برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.

۱۱ - پانویس


 
۱. حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، ج۱، ص۱۸۱.    
۲. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۳۶.    
۳. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۳۸۴.    
۴. طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، ص۳۹۷.    
۵. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۸۳.    
۶. ابن داود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۴۲۵.    
۷. شیخ طوسی، محمدبن حسن، رجال الطوسی، ص۳۸۴.    
۸. حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامه، ص۲۳۰.    
۹. خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۵۱.    
۱۰. طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، ص۵۳۵.    
۱۱. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۳۶.    
۱۲. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۰۰.
۱۳. طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ص۳۶.    
۱۴. کشی، محمدبن عمر، رجال الکشی، ص۵۳۵.    
۱۵. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۸۳.    
۱۶. طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۳۵۳.    
۱۷. تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۶۷۱.    
۱۸. بابانی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۵۰.    
۱۹. صدر، سیدمحمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص۵۰۲.
۲۰. کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، ص۵۳۶.    
۲۱. طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۳۵۳.    
۲۲. بابانی، اسماعیل بن محمد، هدیة العارفین، ج۱، ص۵۰.    
۲۳. آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۲۵، ص۳۰۴.    
۲۴. نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ج۱، ص۸۳.    
۲۵. ابن‌داوود حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۲۳۰.    
۲۶. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۷۴.    
۲۷. طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، ص۳۵۳.    
۲۸. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۱۱۷.    
۲۹. ابن‌قولویه قمی، جعفر بن‌ محمد، کامل الزیارات، ص۱۹۷.    
۳۰. ابوغالب زراری، احمد بن سلیمان، رسالة ابی غالب الزراری، ص۱۶۵.    


۱۲ - منبع


فرهنگنامه مهدویت، خدامراد سلیمیان، ص۳۹-۴۰، برگرفته از مقاله «احمد بن هلال کرخی».    
پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۱۴۴، برگرفته از مقاله «ابوجعفر احمد بن هلال عبرتائی کرخی بغدادی»






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.